Het lichaam liegt nooit.
Dat is het basis gedachtegoed van haptonomie. Onlangs heb ik een training gevolgd over de basisfenomenen van haptonomie. Haptonomie draait om het volgende: ‘het natuurlijke vermogen van de mens om te voelen en te tasten en hierdoor ook contact te kunnen maken met anderen.’ Oftewel het luisteren naar je lichaam.
Maar wat als jouw vertrouwen in de ander (flink) is geschaad… Wat als jouw vertrouwen in jouw lichaam is geschaad… Wat als het vertrouwen in jouzelf is geschaad…
Denk aan pesten, grensoverschrijdend gedrag, trauma, aan chronische pijn, aan plotselinge acute pijn, als jouw lichaam niet volledig functioneert zoals het zou horen te doen. Denk aan je opvoeding; mocht jij thuis wel je gevoelens uiten? Of was daar geen plek voor.
Het lichaam liegt nooit, maar wat als je niet (meer) wil of kan luisteren naar je lichaam.
Waarom zou je luisteren naar je lichaam
Je hoort het wellicht vaak genoeg om je heen: je moet goed naar je lichaam luisteren. De moeilijkheid even daar gelaten, waarom eigenlijk?
Als jij goed kan voelen dan geeft dat belangrijk inzicht in wat jouw behoeften zijn. En als het nodig is, kan je hier vervolgens op reageren. Door bijvoorbeeld jezelf in veiligheid te brengen of je grens aan te geven naar de ander toe. Door bijvoorbeeld naar de dokter of een andere zorgprofessional te gaan en een klacht (lichamelijk of mentaal) onder de aandacht te brengen.
Wanneer we dat niet zouden voelen, dat wordt de communicatie met onszelf en met anderen erg lastig. Je gaat over je grens heen, neemt te veel hooi op je vork. Krijgt vervolgens lichamelijke en/of mentale klachten. Wat vervolgens jouw functioneren weer in de weg staat.
Dat voelen is dus cruciaal. Maar wat is ‘voelen’? Dit omvat meerdere facetten:
- Tast bij aanraking
- Interne lichamelijke sensaties
- Emoties
Of zoals het binnen de haptonomie wordt uitgelegd: Voelen is het waarnemen van een innerlijke beweging. Voelen doe je op verschillende manieren:
- Is iets heet of koud (voelen op lichaamsniveau)
- Je ergens welkom voelen
- Voelen of iets voor jou bedoeld is
- Iets trekt je aan of stoot je af
Deze laatste drie gaan niet alleen over het lichaam maar over het geheel wie je bent. Vandaar dat voelen zo’n belangrijk onderdeel van interne en externe communicatie is.
De moeilijkheid van luisteren naar je lichaam
Dat het belangrijk is om te luisteren naar je lichaam is duidelijk. En wellicht heb jij het wel eens ‘aan den lijve’ ondervonden. Bijvoorbeeld:
- Die keer dat je je tong bijna verbrandde aan de soep. Je blies en proefde heel voorzichtig met je lippen aan de soep op de lepel. Oef, die is nog heet. Ik wacht nog even.
- Die keer dat je een onderbuik gevoel had bij die sollicitatie. Het gesprek liep raar. Je kan je vinger er niet direct opleggen, maar je voelde dat dit niet jouw plek was. Maar goed ook, want even later was je aangenomen bij een veel leuker bedrijf waar jij je meer welkom voelde.
- Die keer dat je gebeld werd door een energiebedrijf. Deze bood een beter contract dan je huidige contract. Het klonk heel echt en betrouwbaar, maar toch voelde het niet goed. Je rond het gesprek af en gaat niet met ze in zee. Maar goed ook, want even later bleek het om oplichters te gaan.
Misschien niet letterlijk, maar je zult vast dit soort situaties herkennen. Waarom kunnen we dat niet vaker op deze manier toepassen? Of liever gezegd toelaten. Het gaat hier namelijk om een optimaal balans tussen je gedachten en je gevoel. De truc is om dat gevoel vaker toe te laten, toe te staan.
Want maar al te vaak drukken we dat gevoel weg en gaan de gedachten met ons aan de haal. Onze gedachten kleuren de situatie dermate in met schreeuwende neon kleuren, dat we het niet meer trekken om het bijpassende gevoel toe te staan.
We zeggen bijvoorbeeld “Weet je dat wel zeker?” tegen onszelf. Of “Ik zal het wel niet goed zien” of “Het valt wel mee, ik moet niet zo negatief denken” of “Die zitten helemaal niet op mij te wachten, daar hoor ik toch niet bij”.
Allemaal niet helpende gedachten die ons gevoel over stemmen en waardoor we niet komen daar waar we willen zijn.
En hoe meer oefening je hebt in het luisteren en handelen naar die niet helpende gedachten, hoe verder je verwijdert raakt van je gevoel, van je lichaam.
Oefeningen om in contact te komen
De leer van haptonomie is zo uitgebreid. Het is onmogelijk om dat in 1 artikel te vatten. Maar nu je weet waarom het belangrijk is om naar je lichaam te luisteren en wat je hierin kan tegen houden, geef ik je toch graag een aantal verschillende oefeningen die kunnen helpen om meer in contact te komen met je lichaam:
Radio Onzeker
Oke, deze is nog niet op je lichaam gericht, maar helpt wel om de volgende oefeningen makkelijker te doen. Zoals ik al zei kan het dus zo zijn dat niet-helpende gedachten je gevoel als het ware overstemmen. Belangrijk om eerst even afstand te nemen van die gedachten. Weet dat je niet jouw gedachten kan ‘wegdenken’. Gedachten (en gevoel) komen onbewust opzetten. Daar doe je niets tegen. Het enige waar je controle over hebt is wat je met die gedachten doet. Vecht er daarom niet tegen en neem je gedachten waar vanaf een afstandje. Geef terugkerende niet-helpende gedachten een code naam; als het bijvoorbeeld om onzekere gedachten gaat noem ze dan Radio Onzeker. Hierdoor ga je ze sneller herkennen en kan jijzelf besluiten of je er naar luistert of niet. Het artikel Loskomen van gedachten geeft hier meer leuke inzichten en tips over.
Op je hand zitten
Volgens de haptonomie zit de basis van het gevoel in de bekkenbodem. Een duikelaartje of tuimelaar (zo’n kinderspeeltje) is een mooi metafoor hiervoor. Het duikelaartje met al het gewicht onder in de buik heeft veerkracht om steeds weer terug te keren naar het middelpunt waar er balans is. En daar gaat het om: als jij goed in contact staat met je gevoel, met je basis, dan kan je daar telkens weer bij terugkeren. Dat geeft veerkracht, zelfzorg, evenwicht. Maar hoe land je in die basis? Daar is een snelle oefening voor: Ga eerst even staan en scan je lichaam: waar voel je wat en laat het er even zijn, verander niets. Ga vervolgens zitten: voel je je billen de stoel raken? Ga dan op 1 hand zitten. Beweeg de vingers van die hand onder je bil. Doe dit een paar tellen. Haal vervolgens je hand weg: wat neem je nu waar?
Opvallend van deze oefening is dat het je vanuit je hoofd, direct in je lichaam brengt.
Je lichaam als Huis
Tot slot een mooie metafoor. Je kan jouw lichaam vergelijken met een huis. De fundamenten van het huis staan voor de basis die in jouw opvoeding werd aangelegd. Het huis is de plek waar jij je veilig voelt en waar ruimte is om anderen toe te laten. De ramen en deuren zijn jouw zintuigen. Het huis bevat kamers en etages die allemaal bewoond worden (daar brandt led-licht). Maar wat als je alleen maar op zolder zit (wat als je alleen maar in je hoofd zit), hoe is dan het contact met de rest van het huis. Weet je wat daar gaande is? Zijn er geen indringers bijvoorbeeld? Of misschien is het wel heel gezellig in de woonkamer? Ontdek hoe dat bij jou is: staat bij jou alleen het licht op zolder aan of kan je in de rest van het huis ook een lampje aan doen en ontdekken hoe het daar gaat (met jou). Daar hoef je geen energie slurpende gloeilamp voor de gebruiken; een klein led lampje is al voldoende.
Samen aan de slag
Voor alle duidelijkheid: ik ben geen haptonoom. Dat zijn Mieke Daenen en Desiree Verlaan wel. Zij hebben mij een hele mooie introductie in de haptonomie gegeven. Het ligt niet in mijn ambitie om haptonoom te worden. Dus wil jij aan de slag met een haptonoom, dan raad ik je beide dames van harte aan.
Deze training heb ik vooral gedaan om meer tools en inzichten te krijgen in het contact maken met het lichaam. Zoals ik al vertelde tref ik tijdens de sessies veel mensen die moeite hebben met de connectie vinden met hun lichaam. Met een aantal inzichten en oefeningen kan daar al een waardevolle verandering in komen. Maar mocht dit niet voldoende zijn, dan verwijs ik altijd door.
Wil je meer weten over bijvoorbeeld grenzen stellen? Wil je met een brede kijk aan de slag met jouw klachten of struggles? Plan dan een vrijblijvende kennismakingsintake. Dan kan jij je verhaal en obstakels vertellen en gaan we samen kijken hoe we hier jouw weg in kunnen vinden. De weg naar meer grip, rust en balans.
